Azjatyckie pochodzenie, a dzisiejsze występowanie
W jednym z naszych poprzednich artykułów tłumaczyliśmy różnice między jaguarem, a lampartem. Te dwa gatunki można ze sobą pomylić, a ich podobieństwo wynika z posiadania wspólnego przodka zamieszkującego Azję 2 miliony lat temu. W erze plejstocenu jaguar przekroczył cieśninę Beringa i zaadaptował się do życia na nowych kontynentach – w Amerykach Północnej i Południowej. Historyczny zasięg występowania tego gatunku był znacznie szerszy niż ten dzisiejszy – można go było spotkać w południowych stanach USA, całej Ameryce Środkowej oraz większości Ameryki Południowej.
Obecnie zasięg występowania jaguara jest pofragmentowany i obejmuje większość krajów północnej części Ameryku Południowej – w tym Brazylię, Boliwię, Paragwaj i Argentynę. Na północ zasięg występowania tego kota kończy się na Meksyku. Budowane bariery przeciwko nielegalnym imigrantom na granicy Meksyku i USA w znacznym stopniu ograniczają możliwość funkcjonowania stabilnej populacji w Stanach Zjednoczonych.
Kot dżungli i wody
Ulubione siedliski jaguara to gęste lasy z rozsianymi zbiornikami wodnymi z bogatą bazą pokarmową. Gatunek ten jest najsilniej związany z wodą ze wszystkich wielkich kotów. W wodzie chętnie poluje – m.in. na kapibary. Potrafi doskonale pływać i nurkować. Odnajduje się także w terenach skąpo zalesionych, a nawet na pampie (południowoamerykańskiej sawannie). Niestety, w obszarach rolniczych wchodzi w konflikt z człowiekiem, gdyż zdarza mu się polować na zwierzęta hodowlane. Góry nie są domeną jaguara i rzadko jest w nich spotykany.
Czarna pantera?
U jaguarów występuje melanizm powodujący czarne zabarwienie sierści. Jaguary melanistyczne są również znane jako czarne pantery. Czarna odmiana jest mniej powszechna niż plamista. Czarne jaguary zostały udokumentowane w Ameryce Środkowej i Południowej. Melanizm cechą genetyczną i dziedziczony poprzez dominujący wariant genu. Czarne jaguary występują w większych zagęszczeniach w tropikalnych lasach deszczowych i są bardziej aktywne w ciągu dnia. Sugeruje to, że melanizm zapewnia kamuflaż w gęstej roślinności przy silnym oświetleniu.
Potężne szczęki
Jaguar jest świetnym i wyspecjalizowanym drapieżnikiem. Jego budowa ciała jest dosyć krępa i umięśniona. Kończyny są stosunkowo krótkie, ale bardzo mocne. Ten wielki kot potrafi szybko biegać i wspinać się na drzewa. Najbardziej wyjątkowym orężem u jaguara jest jednak jego mocarna szczęka. Potrafi ona wygenerować nacisk ponad 900 kg, co jest wartością ponad dwukrotnie większą niż w przypadku lwa. Tak potężna siła pozwala miażdżyć skorupy żółwi i kości upolowanych ssaków. Ważący 50-90 kg (maksymalnie 150 kg) jaguar jest w stanie ciągnąć ofiarę, która jest od niego cięższa ponad dwukrotnie. Praktycznie każde zwierzę lądowe i wodne występujące w Ameryce Południowej może stać się ofiarą jaguara. Mowa tu m.in. o kapibarach, tapirach, jeleniach, pekari, ale także małpy, leniwce, ptaki, kajmany czy anakondy.
Technikami stosowanymi do uśmiercenia ofiary przez jaguara są ugryzienie w gardło i duszenie, ale także unikalny sposób przebijania kłami czaszki w celu przekłucia mózgu.
Jedynym z nielicznych gatunków, które potrafią przeciwstawić się jaguarowi jest arirania, czyli wydra olbrzymia. Zwierzęta te wykorzystują jednak swój stadny tryb życia, aby grupowo przepędzić jaguara. Pojedyncza arirania jest w takim starciu bez szans.
Rozmnażanie
Jaguary prowadzą samotniczy tryb życia. Wyjątek stanowią matki prowadzące młode oraz pary, które spotykają się w okresie rui samicy. Po trwającej około 100 dni ciąży samica rodzi od 1 do 4 młodych (zazwyczaj dwa). Młode rodzą się ślepe i przez pierwsze tygodnie życia nie opuszczają kryjówki. Przez rok lub dwa pozostają z matką. Samice dojrzewają w wieku dwóch, a samce trzech lub czterech lat.
Jaguar ludojad?
Hiszpańscy konkwistadorzy bali się jaguara. Według Karola Darwina, rdzenni mieszkańcy Ameryki Południowej twierdzili, że ludzie nie muszą obawiać się jaguara, dopóki populacja kapibar jest wystarczająco liczna. Pierwszy oficjalny zapis o zabiciu człowieka przez jaguara w Brazylii pochodzi z czerwca 2008 roku. Większość znanych ataków na ludzi miała miejsce, gdy jaguar był przyparty do muru lub ranny.
Zagrożenia i ochrona
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody klasyfikuje jaguara jako bliskiego zagrożenia, a jego populację jako malejącą. Na szczęście polowania dla skór są już mniejszym zagrożeniem dla tego gatunku, ale jeszcze w latach 60-tych ubiegłego wieku wywożono z Ameryki Południowej nawet 15 tysięcy skór jaguara rocznie! Najpoważniejszym zagrożeniem dla tego gatunku jest dzisiaj rabunkowa gospodarka leśna. Powierzchnia lasów w Ameryce Południowej kurczy się w zastraszającym tempie. To powoduje także wchodzenie jaguara w konflikt z człowiekiem poprzez polowanie na jego dobytek. Kurczy się także populacja naturalnych ofiar tego wielkiego kota.
Na szczęście prowadzone są silne działania na rzecz ochrony tego gatunku. Został on objęty I załącznikiem konwencji CITES, co skrupulatnie reguluje jakikolwiek handel tymi zwierzętami.
