Dlaczego kot ma pionowe źrenice?

Do niedawna uważano, że kot ma pionowe źrenice, by lepiej widzieć w nocy podczas polowań. Richard Shine i Francois Brischoux z University of Sydney w Australii przeanalizowali dostępną literaturę. Zauważyli oni, że zwężające się pionowo w świetle dnia źrenice większości zwierząt (choćby kota) w ciemności przyjmują kształt kolisty. Przeczy to teorii, jakoby pionowe źrenice miały ułatwiać widzenie po ciemku.

Podobnie jak w przypadku przysłony obiektywu fotograficznego, przy otwieraniu źrenicy maleje głębia ostrości i spada ostrość szczegółów. Kompromisem jest pionowe rozwieranie źrenicy. Pozwala uzyskać większą głębię ostrości w płaszczyźnie horyzontalnej, ale daje więcej światła niż przy kolistym zwężaniu – takim jak u człowieka.

Aktywni drapieżcy

Według naukowców, istnieje zależność między sposobem polowania a kształtem źrenicy. Gatunki z pionowymi źrenicami to zazwyczaj drapieżnicy, aktywni w dzień i w nocy, polujący na swoje ofiary z ukrycia. Źrenice ułożone poziomo charakteryzują zazwyczaj gatunki roślinożerne z oczami położonymi po bokach głowy. Zaokrąglone źrenice to z kolei gatunki aktywnych łowców, którzy ścigają swoje ofiary. Lis czy kot, który ma pionowe źrenice, poluje w ukryciu, a wilk – o okrągłych – ściga zdobycz.

Dlaczego kot ma pionowe źrenice?

Najnowszą odpowiedź na pytanie postawione w tytule tego artykułu przynosi analiza 214 gatunków zwierząt lądowych, którą przeprowadził zespół naukowców pod kierunkiem prof. Martina Banksa z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. Opiera się na pracy prof. optometrii Gordona Wallsa z Uniwersytetu w Berkeley, który w 1942 roku opublikował klasyczną pracę z dziedziny fizjologii wzroku pt. „The Vertebrate Eye and Its Adaptive Radiation”.

U gatunków drapieżnych aktywnych w ciągu dnia i nocy, w tym np. u kotów, pionowe źrenice pozwalają na dużą zmianę ilości światła, które wpada do oka. Dzięki temu zwierzęta dobrze widzą po ciemku, ale też światło nie oślepia ich w ciągu dnia.

Do tej pory nie było jednak wiadomo, dlaczego istnieją źrenice pionowe i poziome. Autorzy badań, które opisano na łamach magazynu Science Advances, przedstawili nową hipotezę na temat wyglądu i położenia źrenic u zwierząt.

Zespół prof. Banksa wykorzystał modele komputerowe i symulował pracę różnych rodzajów źrenic. Badania pokazały, że źrenice poziome spotykane u roślinożerców zwiększają pole widzenia. Rejestrują światło, które dochodzi z tyłu i z boku, a jednocześnie sprawiają, że zwierzę nie jest oślepiane przez promienie słoneczne padające z góry. W ten sposób zwierzę lepiej widzi grunt i ewentualnie zbliżającego się drapieżnika.

W przypadku zwierząt polujących z zasadzki pionowo zorientowane źrenice pozwalają lepiej ocenić odległość od ofiary. Okazuje się jednak, że nie wszystkie drapieżniki mają tego typu źrenice.

Pionowe źrenice występują u drapieżników, które… znajdują się bliżej ziemi. Właśnie dlatego koty domowe mają pionowe źrenice, ale już lwy czy tygrysy – okrągłe.