23.05.2020
Tygrys – azjatycki mocarz na skraju całkowitego wyginięcia
Nikoletta Parchimowicz
Ten tekst przeczytasz w 9 minut
Tygrys jest największym i najsilniejszym z kotów. Mówi się, że to on, a nie lew jest prawdziwym królem zwierząt! Dlaczego zatem znajduje się na skraju wymarcia?
fot. Shutterstock
Tygrys zaliczany jest do grupy wielkich kotów, czyli Panthera. To największy przedstawiciel rodziny kotowatych. Dzięki charakterystycznej pręgowanej sierści i wyraźnemu wzorowi na pysku – tygrys jest jednym z najbardziej znanych zwierząt na świecie. W wielu kulturach to zwierzę mistyczne, obdarzone niezwykłymi mocami. Mówi się, że to właśnie tygrys, a nie lew jest prawdziwym królem zwierząt. Trudno wyobrazić sobie świat bez tygrysa. Choć podziwiany i kochany, jest na skraju zagłady. Z dziewięciu podgatunków dziś pozostało jedynie pięć. Te jednak również są ekstremalnie zagrożone wyginięciem.
Podgatunki tygrysa
W przeszłości istniało dziewięć podgatunków tygrysa. Warto poznać je wszystkie.
1. Tygrys bengalski – w 1900 roku na Ziemi żyło około 40-50 tysięcy osobników. Do roku 1972 ich liczba spadła do 1850. Dzisiaj liczebność szacuje się na około 2000 kotów. Tendencja jest jednak niestety spadkowa.
2. Tygrys syberyjski (amurski) – największy ze wszystkich kotów. Obecna liczba szacowana jest na około 300-400 osobników. Więcej tygrysów syberyjskich żyje w niewoli niż na wolności.
3. Tygrys sumatrzański – występuje jedynie na Sumatrze. Jest krytycznie zagrożony. Populacje szacuje się na około 500-700 osobników.
4. Tygrys indochiński – brak dokładnych danych, populację szacuje się na 400-1000 kotów.
5. Tygrys malajski – na wolności żyje 600-800 osobników. Podgatunek wyodrębniono dopiero w 2004 roku.
6. Tygrys chiński – na wolności prawdopodobnie już nie występuje. Ostatnie 60 tygrysów znajduje się w chińskich ośrodkach hodowlanych.
7. Tygrys jawajski – wymarły. Zamieszkiwał Jawę do lat 80. XX wieku, jednak jego środowisko naturalne zostało całkowicie zniszczone.
8. Tygrys balijski – wymarły. Najmniejszy podgatunek tygrysa. Zamieszkiwał wyspę Bali. Ostatni osobnik został zabity w 1937 roku.
9. Tygrys kaspijski – wymarły. Blisko spokrewniony z tygrysem syberyjskim. Jego ulubionym terenem były drzewiaste i zarośnięte strefy zalewowe rzek Amu-daria i Syr-daria. Obecnie siedliska te są całkowicie zniszczone. Ostatnie tygrysy kaspijskie widziano w latach 70. XX wieku.
Gdzie żyje tygrys?
Tygrys wciąż żyje na obszarze pomiędzy Indiami a Wietnamem i Tajlandią. Można go spotkać także na Dalekim Wschodzie i Sumatrze. Tygrysowi odpowiada zupełnie inne środowisko niż lwom czy gepardom. Preferuje gęste lasy – to dlatego właśnie nazywany jest królem dżungli. Żyje zarówno w lasach tropikalnych, subtropikalnych, iglastych i mieszanych, jak i wysokich trawach u podnóży Himalajów. Spotkać go można nawet na wysokości 3000 m n.p.m. Lubi zarośnięte tereny zalewowe oraz lasy namorzynowe i bagienne. Tygrysy syberyjskie żyją w regionie Amur-Ussuri w miejscach, gdzie przez większą część roku leży śnieg.
Tygrys lubi wodę!
Choć w kociej rodzinie to nietypowa cecha – tygrys uwielbia wodę i jest świetnym pływakiem.
Złe rokowania
Wiele miejsc, gdzie niegdyś żyły tygrysy, zostało zajętych przez ludzi. Drastyczne zmniejszenie się terenów porośniętych dziką roślinnością pociąga za sobą ubywanie zwierząt roślinożernych, na które tygrysy mogą polować. Obecnie tygrys występuje jeszcze w 13 krajach azjatyckich, jednak tempo wzrostu liczby mieszkańców na tych terenach nie wróży dobrze dzikim kotom. Przeludnienie i dramatycznie kurczące się środowisko naturalne może oznaczać dla tego gatunku całkowitą zagładę…
Poza tym wciąż prężnie działają kłusownicy, którzy polują na tygrysy ze względu na ich futra (handel skórami to niestety nadal bardzo dochodowa branża), a także na fragmenty ciała służące jako amulety i afrodyzjaki.
Tygrys – gdzie żyje, co je, ile waży, jak wygląda?
Wygląd
Długość tułowia (z głową): 215-330 cm. Długość ogona: 60-110 cm. Wysokość: 80-110 cm. Ciężar samców: 100-350 kg , samic: 75-166 kg. Szata tygrysa zależy od podgatunku. Zazwyczaj jest barwy żółtej (może być też ciemniejsza – nawet czerwonopomarańczowa) z poprzecznymi czarnymi lub brązowymi pręgami. Spód ciała, boki twarzy, policzki oraz okolice nad oczami są białe. Istnieją jednak również podgatunki tygrysów białych, czarnych oraz niebieskich. Szata tygrysa syberyjskiego jest jaśniejsza, szczególnie zimą. Wówczas jest także dłuższa i gęstsza, gdyż kot nierzadko zmaga się z nawet 45-stopniowymi mrozami. Czaszka tygrysa jest w porównaniu z czaszką lwa krótsza w części twarzowej, ale potężniejsza w części nosowej. Uszy tygrysa mają charakterystyczne białe plamy, tzw. odciski kciuka.
Tygrysy mają bardzo mocny i silnie zbudowany tułów. Ich łapy są krótkie (tylne dłuższe od przednich), ale bardzo muskularne. Umożliwiają sprawne skakanie – nawet na odległość 5 metrów. Średniej długości ogon jest rodzajem steru, który pomaga w utrzymaniu równowagi podczas polowania. Tygrysy mają bardzo mocne szczęki oraz świetny słuch.
Tryb życia
Tygrys żyje w małych populacjach. Nie tworzy dużych stad. Na rodzinę składa się z reguły matka wraz z młodymi. Samce to zdecydowani samotnicy. W sytuacji kurczenia się terytorium zauważa się, że tygrysy potrafią współistnieć, jednak tylko wtedy, gdy mają pod dostatkiem pożywienia.
Tygrys najczęściej poluje pomiędzy zmierzchem a świtem. Dzień spędza na odpoczynku i wylegiwaniu się. Zdobywanie pożywienia odbywa się w pojedynkę. Po zaczajeniu się tygrys goni swoją ofiarę, rzuca się na nią i zabija jednym ugryzieniem w szyję. Robi to podobnie jak kot domowy. Sukcesem kończy się jedna na około dziesięciu prób. Średnio w ciągu dnia tygrys przemierza ok. 10 km. Jednak tereny poszczególnych kotów bywają olbrzymie. Im więcej pożywienia – tym mogą być mniejsze.
Pożywienie
Podstawą wyżywienia tygrysa są jelenie, dziki, antylopy, a także bawoły, nosorożce i słonie, a nawet niedźwiedzie. W razie potrzeby kot zje także ryby, żaby, żółwie, ptaki, gryzonie, nie gardzi nawet owocami. Tygrys jest w stanie powalić zwierzę ważące około 1000 kg, chwytając zębami za gardło. Ale potrafi się zadowolić również mniejszymi zdobyczami – polując na małpy czy ptaki. Jednorazowo tygrys jest w stanie zjeść nawet 20 kg mięsa. Jeśli upoluje większe zwierzę, pożywienia wystarcza mu na 3-6 dni.
Długość życia
Tygrys żyje około 15-18 lat na wolności, a w niewoli do 25 lat.
Rozmnażanie
Ciąża u tygrysic trwa od 102 do 112 dni. W miocie najczęściej rodzi się dwoje bądź troje małych, czasami czwórka (ważą 780-1600 g). Matka karmi mlekiem młode przez 3-6 miesięcy, ale już od drugiego miesiąca życia tygryski zaczynają jeść również pokarm stały. Koty całkowicie usamodzielniają się, mając 18-28 miesięcy, jednak zdarza się, że pozostają z matką do osiągnięcia wieku 3 lat. Z powodu dużej śmiertelności młodych, przeciętnie tylko jedno tygrysiątko z miotu osiąga dojrzałość. Samice dojrzewają płciowo w wieku 3 do 4 lat, samce później – nawet w wieku 5 lat.
Ochrona
Mimo iż tygrysy objęte są konwencją o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, to na świecie jest ich coraz mniej. Dokładna ich liczba nie jest znana, lecz zdaniem niektórych badaczy zostało ich zaledwie ok. 7,5 tysiąca. W ogrodach zoologicznych około tysiąca. Z dziewięciu podgatunków pozostało dziś zaledwie pięć, które również są zagrożone wyginięciem (podgatunki takie jak tygrys kaspijski, jawajski i balijski całkowicie już wyginęły). Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) włączyła tygrysa do wszechstronnie chronionych gatunków, ochrona tygrysa jest też jednym z ważnych projektów WWF.
Tygrys ludojad?
Przez wieki krążyły legendy o straszliwym ryku tygrysów, które wychodziły na polowania na ludzi. Człowiek boi się wszystkiego, czego nie zna – a tygrysy to zwierzęta, które niechętnie dzieliły się z ludzkością swoimi tajemnicami i w rzeczywistości unikają kontaktu z cywilizacją. Ludzi atakują tylko wtedy, gdy brakuje im dostępu do żywności lub w obronie potomstwa. Obecnie tygrysy wchodzą w konflikt z człowiekiem z powodu stałego ograniczania ich miejsca do życia, a także zmniejszania się ilości ofiar, na które mogą polować. Do incydentów dochodzi najczęściej na terenie Indii.
Ratujmy tygrysy!
Populacja tygrysa zmniejszyła się najbardziej w XX wieku. Do spadku liczebności tygrysów przyczyniły się głównie następujące czynniki:
- Zmniejszanie się naturalnych siedlisk przez wylesianie (m.in. wylesianie pod plantacje palm olejowych).
- Degradacja środowiska spowodowana urbanizacją – rozbudowa osadnictwa ludzkiego zabiera tygrysom miejsce do życia.
- Zmniejszanie się liczebności ofiar tygrysa, czyli roślinożerców – powodem jest wylesianie i rozwój miast.
- Kłusownicza działalność człowieka. Przez lata myśliwi z całego świata dziesiątkowali gatunek. Polowania na tygrysy prowadzi się do dziś. Dla ich futra, ale również „dla sportu”. Największy popyt na tygrysie futra jest w krajach arabskich, Chinach i Japonii. Rosyjscy żołnierze w XIX w. polowali na nie w ramach treningu. Chińczycy uważali tygrysa za szkodnika, a jednocześnie wierzyli, że fragmenty jego ciała mają moc uzdrawiającą. Maharadżowie, angielscy kolonialiści – każdy chciał mieć tygrysa na swoim koncie, by się chwalić, sprzedać, bądź po prostu zabić…
Rezerwaty dla tygrysów
Tygrysy są bezpieczne w rezerwatach. Jednak podobnie jak w przypadku innych dużych drapieżników, również przy organizowaniu terenów chronionych dla tygrysów pojawiają się problemy. Liczba zwierząt spada pod wpływem wielokrotnego krzyżowania się spokrewnionych osobników. Chów wsobny wpływa na zubożenie genetyczne gatunku.
Utworzenie rezerwatów dla tygrysów wywołuje nierzadko konflikty z miejscową ludnością. Bardzo ważne jest prowadzenie działań edukacyjnych i informowanie mieszkańców, jak ważne dla całego ekosystemu jest ratowanie dzikich zwierząt. Trudno jednak przeforsować tego typu argumenty, gdy ludność znajduje się na skraju ubóstwa.
Ciekawostki o tygrysach
- Tygrys syberyjski zamieszkuje olbrzymie terytoria, czasem o powierzchni nawet 10 000 km kwadratowych.
- Tygrysy mogą przenosić bardzo ciężką zdobycz, do której uniesienia potrzebnych by było 12 mężczyzn.
- Tygrysy pozdrawiają się za pomocą charakterystycznego „pufania”. Ten specjalny dźwięk powstaje przez energiczne wydmuchiwanie powietrza z nosa i pyska. Innymi gestami przyjaźni jest ocieranie się głowami czy tułowiem – zupełnie jak u kotów domowych!
- Największy żyjący w niewoli tygrys syberyjski ważył 423 kg i miał 3,9 metra długości.
- Tak jak inne dzikie koty, tygrys najczęściej je, leżąc.
- Tygrys bengalski jest jednym z najgroźniejszych drapieżników świata. Ma zdolność łowienia zwierząt nawet dwukrotnie większych od siebie.
- Dla tygrysa najważniejsze są jego kły – gdy straci je wskutek uszkodzenia lub wypadną z powodu wieku, nie może złowić ani zjeść ofiary i umiera śmiercią głodową.
- Głośny ryk tygrysa słyszalny jest w odległości dwóch kilometrów!
- Wciąż istnieją ludy, które czczą tygrysa jako swojego przodka.
- Samce są w stanie zabić obce młode. Wobec potomstwa znanych im samic są tolerancyjne – pewnie dlatego, że może to być ich własne potomstwo.
- Widziano czarnego tygrysa syberyjskiego, ale nigdy nie udało się go sfotografować.
- Człowiek urodzony w roku tygrysa zarówno w kulturze chińskiej, jak i tureckiej miał być wielkim i odważnym bohaterem. Do dziś można spotkać w tych rejonach wiele imion i nazwisk oznaczających tygrysa.
- Tygrys jest także czołową postacią kultury indyjskiej i tej należącej do ludów zamieszkujących tereny wokół doliny Amuru.
Tygrys to majestatyczne zwierzę, które od zarania dziejów wzbudzało jednocześnie wielki podziw, ale i strach. To symbol siły, władzy, potęgi, zwycięstwa, majestatu, ale także odwagi. Mimo to – należy dziś do najbardziej zagrożonych wyginięciem dzikich zwierząt. Jak w przypadku wielu innych zagrożonych gatunków, powodem kłopotów tygrysa jest jego piękno. Ogromny wpływ na spadanie populacji ma także zmniejszanie się powierzchni życiowej. To przerażające, że człowiek doprowadził tego dzikiego kota do skraju zagłady. Świat bez tygrysów nie będzie już tym samym światem.
Miłośniczka kotów, catsitterka, behawiorystka. Piszę o kotach od wielu lat. O ich naturze uczę się natomiast, odkąd pamiętam. Czuję z kotowatymi niesamowitą więź i porozumienie.
Zobacz powiązane artykuły
10.10.2024
Jak określić wiek kota? Poradnik na co zwrócić uwagę!
Ten tekst przeczytasz w 3 minuty
Przygarniając nieznanego kota z ulicy, nie wiemy na dobrą sprawę, w jakim jest wieku. Lekarze weterynarii mają jednak na to sposób! Sprawdź, jak ocenić, w jakim wieku jest kot.
undefined
02.10.2024
Kot Nubijski – tajemniczy przodek naszych domowych pupili
Ten tekst przeczytasz w 3 minuty
Kot nubijski (Felis lybica lybica), nazywany także dzikim kotem afrykańskim, jest bezpośrednim przodkiem dzisiejszego kota domowego. Żyjąc na terenach północnej Afryki i Bliskiego Wschodu, ten niezwykły dziki kot do dziś pozostaje kluczem do zrozumienia ewolucji naszych domowych pupili.
undefined
19.09.2024
Dlaczego koty kochają polować na sznurki?
Ten tekst przeczytasz w 2 minuty
Kotom niewiele trzeba, by zachęcić je do zabawy. Weź w dłoń sznurek i zobaczysz, jak oczy twojego pupila rozbłysną.
undefined