Maneki Neko – japoński kot szczęścia

Japonia posiada w swojej tradycji „Siedem bóstw pomyślności” (Ebisu, Daikoku, Fuku Suke, Dharma, Otafuku, Tanuki i Even). Pomimo tego to Maneki Neko jest bardziej lubiany przez ludzi. Zapewne dzięki swojemu dziecinnemu wyglądowi – japońskie bóstwa pomyślności to demoniczne maszkary. Figurki Maneki Neko bywają porcelanowe, gliniane, drewniane, plastikowe, metalowe o tradycyjnym wyglądzie, ale zdarzają się także bardziej oryginalne, np. z opaską na głowie i małymi skrzydełkami z tyłu. Figurki kotków najczęściej spotkać można w domach i mieszkaniach, w wejściach do sklepów, świątyń i restauracji czy w biurach.

Japoński kot szczęścia z machającą łapką

Uniesiona łapka w figurce Maneki Neko przypomina powitanie, jednak w rzeczywistości jest to figurka kota myjącego pyszczek. Japońskie legendy twierdzą, że koty myją się przed nadciągającym deszczem. Podobno koty potrafią wyczuć zmiany w pogodzie i zbliżający się deszcz – wówczas robią się niespokojne. Legenda ta sprawiła, że na całym świecie mówi się, że „kiedy kot się myje, będzie padało”.

Przypuszcza się, że legenda ta powstała ok. IX wieku w Chinach czy Tajlandii i później została zapomniana. Ostatecznie jednak przeniknęła do Japonii, gdzie stała się częścią tradycyjnego folkloru.

Przeczuwanie przez koty zbliżających się zmian w pogodzie i związane z tym zdenerwowanie japońska tradycja „przeniosła” na zbliżanie się gości. To także (podobno) powoduje, że koty myją pyszczki. Powstało też nowe powiedzenie, że „kiedy kot się myje, zbliżają się goście”. W ten sposób gest mycia kociego pyszczka powiązano z gestem witania gości.

Gest powitania (zapraszania)

Japończycy w geście powitania unoszą dłoń, zaciskając piąstkę i pokazują witanemu środek dłoni i wierzchnią stronę palców. Kultura amerykańska wykształciła inny gest powitania, gdzie podnosi się otwartą dłoń i, „zaciskając piąstkę”, ukazuje jej zewnętrzną stronę (gest „chodź do mnie”). Na potrzeby turystów amerykańskich produkuje się specjalne Maneki Neko z tak otwartą łapką. Figurki takie w Japonii nazywane są Dollar Cat i są przede wszystkim symbolem szczęścia i dobrobytu.

Lewa czy prawa? Łapa ma znaczenie!

Zgodnie z tradycją japoński kot z uniesioną lewą łapą przyciąga klientów i gości, natomiast z prawą – zapewnia swojemu właścicielowi szczęście i bogactwo, a także powodzenie w związkach i podróżach. Badania kolekcji starych figurek kotów przynoszących szczęście dowiodły, że około 60% z nich ma podniesioną lewą łapkę (czyli tę od sprowadzania gości). Im figurki były starsze, tym bardziej procentowy udział „leworęcznych” się zwiększał.

Pogoń za pieniądzem i zachłanność sprawiły, że teraz więcej sprzedaje się figurek z podniesioną prawą łapą. Nic więc dziwnego, że i producenci figurek nastawili się głównie na tę odmianę mającą zapewnić powodzenie finansowe. Okazało się także, że i wysokość, na jaką uniesiona jest prawa łapka, ma wielkie znaczenie. Potencjalni nabywcy figurek szukają tych uniesionych wyżej…

Znaczenie kolorów Maneki Neko

Najczęściej spotyka się figurki Maneki Neko przystrojone czerwoną chustą na szyi z zawieszonym na niej dzwoneczkiem lub czerwoną obrożą. Jest to pamiątka po japońskiej epoce samurajów, Edo (1603 – 1868). Koty były wówczas drogocennymi pupilami na dworach, obróżki i dzwonki miały zapobiegać zagubieniom. Dziś japoński kotek przynoszący szczęście może występować w wielu kolorach.

• Trójkolorowy – najpopularniejszy – biały w czarne i rude łaty, tak jak najpopularniejszy kot japoński o krótkim ogonie (japoński bobtail). Trzykolorowe koty były uważane za szczególnie szczęśliwe dla żeglarzy. Najcenniejsze z figurek trójbarwnych przedstawiają jednak kocurka.
• Biały – Ten kolor występuje u najstarszych figurek i będąc najłatwiejszy w produkcji (ręcznym malowaniu) najczęściej jest spotykany.
• Czarny – Związane są ze starą tradycją przypisującą im właściwości odstraszające złe demony i diabły. Najbardziej zainteresowane są nimi kobiety, gdyż strzegą przed staropanieństwem i prześladowcami.
• Czerwony – Chroni przed złymi duchami i chorobą.
• Złoty – Przyciąga pieniądze i bogactwo.
• Różowy – Przynosi szczęście w miłości.

Często figurki maneki-neko noszą kolorowe śliniaczki. Niektóre też zaopatrzone są w japońskie monety.