Mięsak poiniekcyjny u kota – jak leczyć nowotwór poszczepienny?

Mięsak poiniekcyjny kotów (ang. feline injection-site sarcoma – FISS) inaczej mięsak poszczepienny (ang. feline vaccine-associated sarcoma – VAS) to guz nowotworowy rozwijający się w miejscu podania kotu szczepionki lub innych iniekcji domięśniowych, lub podskórnych. Nowotwór ten występuje stosunkowo rzadko. Jest jednak wyjątkowo trudny w leczeniu, ma skłonność do nawracania i może dawać przerzuty do innych narządów...

Jak powstaje mięsak poiniekcyjny u kota?

Dokładny mechanizm prowadzący do rozwoju mięsaka u kota nie jest do końca zbadany. Wiadomo jednak, że u niektórych kotów w miejscu wkłucia igły rozwijać się może przewlekły stan zapalny, wywołujący zmiany genetyczne w okolicznych tkankach. Mutacje te skutkują niekontrolowanym wzrostem komórek, co prowadzi do powstania mięsaka – inwazyjnego nowotworu złośliwego. Komórki guza wytwarzają enzymy, które pozwalają na dalszy rozrost i naciekanie na zdrowe tkanki.

Jakie koty są najbardziej narażone na ten nowotwór?

Statystycznie mięsak poiniekcyjny rozwinąć się może u 1 na 5000 zaszczepionych kotów. Ryzyko rozwoju guza w okolicy podania szczepionki szczególnie wysokie jest w przypadku szczepień przeciwko wściekliźnie. Nie jest to jednak jedyna sytuacja, jaka może prowadzić do pojawienia się nowotworu. Reakcję zapalną w tkankach może spowodować każde nakłucie skóry zwierzaka, w tym:

• szczepienie przeciw wirusowej białaczce kotów, herpeswirozie czy panleukopenii,
• podanie kotu leków o przedłużonym działaniu – antybiotyków i steroidów,
• niektóre zastrzyki zawierające leki przeciwbólowe i przeciwzapalne,
• wszczepienie chipa,
• założenie szwów po operacji.

Mięsaki poiniekcyjne pojawiają się najczęściej u kilkukrotnie szczepionych, dorosłych kotów w wieku powyżej 6 lat, choć zdarzają się przypadki nowotworów u kotów szczepionych po raz pierwszy. Uważa się, że niektóre domowe mruczki są genetycznie bardziej podatne na mutacje będące skutkiem stanu zapalnego, co znacząco zwiększa ryzyko powstania nowotworu.

Jak wygląda mięsak u kota?

Mięsak poiniekcyjny u kota to najczęściej pojedynczy, twardy i dobrze odgraniczony od zdrowych tkanek guz o średnicy 2-15 cm. Pojawia się zazwyczaj kilka tygodni po wkłuciu, a następnie zaczyna się bardzo szybko powiększać. Mięsaki rozwijają się najczęściej:

• w okolicy międzyłopatkowej i na grzbiecie,
• na bocznej stronie klatki piersiowej,
• na tylnej stronie ud.

Diagnostyka i leczenie mięsaka poszczepiennego

Do zdiagnozowania mięsaka u kota konieczne jest przeprowadzenie szczegółowych badań. W tym celu często zlecana jest biopsja cienkoigłowa pozwalająca na wykonanie cytologii. Możliwe jest również badanie histopatologiczne tkanek usuniętych podczas zabiegu chirurgicznego.

Po rozpoznaniu guza poiniekcyjnego należy wykonać badania obrazowe (RTG, USG, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny), by ocenić zasięg choroby oraz wykluczyć obecność przerzutów nowotworu do płuc i innych narządów kota. Następnie na podstawie lokalizacji i wielkości guza oraz ogólnego stanu pacjenta onkolog weterynaryjny dobiera schemat leczenia nowotworu.

Leczenie chirurgiczne nowotworu

Najskuteczniejsza metoda leczenia mięsaka poiniekcyjnego u kotów polega na chirurgicznym usunięciu guza wraz z najbliższą powięzią lub pasmem mięśniowym, z zachowaniem szerokiego marginesu chirurgicznego (od 3 do 5 cm). Niestety nie wszystkie nowotwory można leczyć operacyjnie – szczególnie trudne do wycięcia będą guzy w okolicy łopatek, miednicy czy na ścianie brzucha. Operację chirurgiczną zaleca się szczególnie w przypadku mięsaków zlokalizowanych na kończynie, gdyż umożliwia to amputowanie całej łapy kota. Ze względu na wysokie ryzyko nawrotów i przerzutów nawet po radykalnej operacji, kota należy poddać radioterapii i chemioterapii.

Nieoperacyjne leczenie guza nowotworowego

Nie każdy kot może zostać poddany operacji chirurgicznej. W takich sytuacjach stosować można inne terapie, jednak sama chemioterapia, radioterapia czy immunoterapia nie są wystarczające jako samodzielna metoda leczenia. Mogą jednak opóźnić nieco rozwój nowotworu i tym samym wydłużyć życie zwierzęciu.

Rokowania i ryzyko nawrotów mięsaka poiniekcyjnego u kota

Rokowania w przypadku mięsaków poiniekcyjnych u kotów nie są dobre. Nawet po radykalnych zabiegach chirurgicznych istnieje wysokie ryzyko wznowy pooperacyjnej (45-70%) w ciągu 6 miesięcy od operacji. Około 25% guzów poszczepiennych skutkuje także przerzutami – przede wszystkim do płuc, skóry i węzłów chłonnych. Średni czas przeżycia kota wynosi:

• bez wznowy i bez przerzutów, przy wsparciu radioterapii i chemioterapii – do 36 miesięcy,
• w przypadku przerzutów – około 5 miesięcy,
• przy nieoperacyjnym guzie – 4 miesiące.

Czy można zmniejszyć ryzyko rozwoju nowotworu poszczepiennego?

Całkowite zrezygnowanie ze szczepienia kota może zmniejszyć ryzyko rozwoju mięsaka poiniekcyjnego, jednak nie eliminuje go całkowicie. Nowotwór ten może bowiem rozwinąć się nawet po podaniu leków w zastrzyku. Pomijanie szczepień profilaktycznych nie jest odpowiednią metodą zapobiegania nowotworowi również ze względu na zwiększone ryzyko infekcji wirusowych. One też mogą zagrażać życiu zwierzaka. Istnieje jednak kilka sposobów, których wdrożenie może minimalizować ryzyko pojawienia się mięsaka poiniekcyjnego u kota i ułatwić postępowanie w przypadku jego wystąpienia. Są to między innymi:

• podawanie kotu zastrzyków w te części ciała, które można amputować (kończyny, ogon),
• dobór indywidualnego programu szczepień pozwalającego zminimalizować liczbę wkłuć (na przykład pomijanie części szczepień w przypadku kotów niewychodzących),
• w miarę możliwości wykonywanie iniekcji podskórnych zamiast domięśniowych (mięsak zlokalizowany pod skórą łatwiej jest wykryć),
• stosowanie szczepionek bez adiuwantu oraz szczepionek rekombinowanych,
• podgrzewanie szczepionek do temperatury pokojowej przed podaniem kotu.

Stosowanie się do tych zaleceń wciąż nie gwarantuje, że u kota nie rozwinie się guz nowotworowy. Dlatego każdy zwierzak po podaniu szczepionki lub innego zastrzyku powinien być uważnie obserwowany. W momencie pojawienia się u kotka zgrubienia w miejscu wkłucia opiekun powinien jak najszybciej zgłosić się do lekarza weterynarii, a w razie podejrzenia mięsaka skierować się do weterynarza specjalizującego się w onkologii weterynaryjnej.