Karłowaty kot z kruchymi kośćmi czyli o niedoczynności tarczycy u kotów

Niedoczynność tarczycy związana jest z niedostatecznym wytwarzaniem i wydzielaniem hormonów tego narządu, co prowadzi do wieloukładowego zaburzenia przemiany materii. Większość przypadków niedoczynności tarczycy spowodowana jest uszkodzeniem tego gruczołu. Choroba ma charakter przewlekły i przez długi czas może rozwijać się bez widocznych objawów klinicznych.

Jak działa tarczyca

Tarczyca jest zbudowana z dwóch płatów położonych na dolnej powierzchni szyi wzdłuż tchawicy. Produkuje ona m.in. tyroksynę (T4), trójjodotyroninę (T3) i ich prekursor tyreoglobulinę (Tg). Hormony te odgrywają dużą rolę w przemianie węglowodanów, białek i tłuszczów, a zatem w metabolizmie całego organizmu.

Hormony tarczycy są szczególnie istotne dla rozwoju płodowego, zwłaszcza układu nerwowego oraz mięśni szkieletowych. Ponadto hormony tego gruczołu wpływają na przemiany tłuszczów i węglowodanów, prawidłową pracę serca.
Czynność wydzielnicza tarczycy regulowana jest przez przysadkę mózgową za pomocą hormonu tyreotropiny (TSH). Na przysadkę z kolei wpływ wywiera podwzgórze dzięki tyreoliberynie (TRH). Niedoczynność tarczycy może rozwinąć się w wyniku zaburzenia na jednym z tych trzech poziomów – czyli zaburzenia osi – podwzgórze-przysadka-tarczyca. Ma to także znaczenie dla rozwoju objawów klinicznych, szczególnie dla powiększenia tarczycy czyli tzw. wola, kojarzonego z tą przypadłością u ludzi.

Wole może wystąpić w przypadku prawidłowego funkcjonowania osi i np. przy zaburzeniu wbudowywania jodu do związków organicznych lub w wyniku jego niedoboru w diecie, co obecnie zdarza się u zwierząt niezmiernie rzadko. Dużo częstszą przyczyną jest zaburzenie osi podwzgórze-przysadka-tarczyca, skutkującym niedostatecznym wytwarzaniem hormonów tarczycy, dlatego wole u zwierząt jest rzadkością.

Nie zdarza się często

Dotychczas opisany został jeden przypadek u kota z wtórną ośrodkową niedoczynnością tarczycy. Opisano natomiast wiele przypadków pierwotnej niedoczynności tego gruczołu u kotów. Pierwotną niedoczynność tarczycy można podzielić na niedoczynność wrodzoną oraz nabytą. Nabyta niedoczynność może mieć podłoże jatrogenne lub rozwinąć się jako limfocytarne zapalenie tarczycy.

Jatrogenna pierwotna niedoczynność tarczycy jest najczęstszą postacią nabytej niedoczynności tego gruczołu u kotów. Postać ta może być konsekwencją operacji obustronnej tyroidektomii, leczenia radioaktywną postacią jodu (izotopem 131I) lub przedawkowania leków przeciwtarczycowych. Na ogół jatrogenna niedoczynność tarczycy ma charakter przejściowy i ustępuje w ciągu od kilku dni do kilkunastu miesięcy, w zależności od stosowanego leczenia.

W niezmiernie rzadkich przypadkach obserwowano długo utrzymującą się jatrogenną niedoczynność tarczycy. Z kolei wrodzona niedoczynność tarczycy u kotów związana jest z upośledzoną syntezą hormonów tarczycy i często prowadzi do pojawienia się tzw. wola tarczycowego.

U kotów abisyńskich wrodzona niedoczynność tarczycy dziedziczona jest najprawdopodobniej jako cecha autosomalna recesywna. Opisano również przypadek u dwóch kotów z wrodzoną niedoczynnością tarczycy, u których przyczyną choroby był niedorozwój tego gruczołu. U kotów tych nie występowało wole tarczycowe.
Najczęściej wrodzona niedoczynność tarczycy dotyczy kotów domowych krótkowłosych oraz kotów abisyńskich obu płci.

Objawy kliniczne

Zarówno koty z wrodzoną, jak i nabytą niedoczynnością tarczycy są apatyczne. Pierwsze objawy u kociąt z wrodzoną niedoczynnością pojawiają się pomiędzy 6 a 8 tygodniem życia. Obserwuje się wtedy spowolnienie wzrostu, prowadzące do rozwoju karłowatości z zaburzeniami proporcji ciała. Koty z wrodzoną niedoczynnością tarczycy mają dużą, szeroką głowę, skróconą szyję i kończyny oraz szeroki tułów i powiększony obrys brzucha, co sprawia, iż będąc starszymi, kilkumiesięcznymi kotami, wciąż wyglądają jak kocięta. Są znacznie mniejsze i wydają się młodsze od zdrowego rodzeństwa pochodzącego z tego samego miotu.

U części kotów obserwowano również tzw. szczurzy ogon.
Często pierwszymi objawami, które obserwuje właściciel zwierzęcia, zgłaszając problem lekarzowi weterynarii, są zwiększony wysiłek podczas defekacji, zaparcia oraz niechęć do zabawy. Ponadto u kociąt obserwuje się otępienie, osłabienie i opóźnienie reakcji na bodźce zewnętrzne, obniżenie temperatury ciała, rzadkoskurcz, okrywę włosową typową dla kociąt oraz wydłużony czas wymiany uzębienia mlecznego na stałe – nawet powyżej 18 miesięcy.

Rzadkim objawem opisanym u dwóch kotów z wrodzoną niedoczynnością tarczycy są ataki padaczkowe.
Sporadycznie nierozpoznana wrodzona niedoczynność tarczycy może być przyczyną śmierci u kociąt.

Badanie radiologiczne kociąt z wrodzoną niedoczynnością tarczycy może ujawnić zmniejszone wysycenie kości, w szczególności śródstopia i nadgarstka, spowodowane opóźnioną mineralizacją kości, jak również złamania patologiczne oraz
poszerzenie światła odbytnicy i okrężnicy wypełnionych znaczną ilością zalegających mas kałowych.

Dorosłe koty z nabytą niedoczynnością tarczycy są otyłe, pomimo zmniejszonego apetytu. U kotów tych stwierdzano nadmierne rogowacenie naskórka i jego nadmierną pigmentację. U niektórych dochodziło także do ujawnienia się klinicznej postaci nużycy. U kotów dochodzić może również do rozwoju obrzęku śluzowatego twarzy, co nadaje im szczególny wyraz twarzy określany jako facies tragica (twarz tragika).

Ponadto koty te, podobnie jak koty z wrodzoną niedoczynnością tarczycy, mogą mieć nieznacznie obniżoną temperaturę ciała oraz rzadkoskurcz. Rzadko występującymi powikłaniami towarzyszącymi chorobie mogą być: suche zapalenie rogówki i spojówki, przełyk olbrzymi, refluksowe zapalenie przełyku, atonia żołądka oraz śpiączka. Warto również dodać, iż w przebiegu jatrogennej niedoczynności tarczycy dochodzić może do obniżenia ciśnienia krwi, co z kolei prowadzić może do rozwoju ostrej niewydolności nerek.

Rozpoznanie

Rozpoznanie stawia się na podstawie objawów klinicznych i badań laboratoryjnych, przede wszystkim opierając się na ocenie funkcjonowania tarczycy. W rutynowym badaniu krwi (morfologia i biochemia) można zaobserwować niedokrwistość oraz podwyższony poziom cholesterolu i triglicerydów. Do potwierdzenia występowania choroby stosuje się oznaczanie poziomu hormonów tarczycy i przysadki: tyroksyny całkowitej (T4) i wolnej tyroksyny (fT4) oraz tyreotropiny (TSH) we krwi zwierzęcia.

Ważny przy tym jest rodzaj laboratorium, do którego wysyłamy próbki, szczególnie w przypadku TSH, który jest specyficzny gatunkowo i nie można zbadać go w laboratorium ludzkim. W skrócie można powiedzieć, że niskie stężenie fT4 i T4 przy podwyższonym TSH świadczą o niedoczynności tarczycy. Interpretacja jest jednak nieco bardziej złożona. Oceniając poziom hormonów lekarz musi uwzględnić czynniki wpływające na ich wzrost lub obniżenie. Mają tu znaczenie: wiek, masa ciała, rasa, otyłość, intensywny wysiłek fizyczny, ciąża, zabieg chirurgiczny/znieczulenie oraz stosowane leki i współistniejące choroby.

Leczenie

Leczenie niedoczynności tarczycy u kotów polega na uzupełnianiu niedoboru tyroksyny poprzez stosowanie lewotyroksyny (syntetyczna odmiana hormonu produkowanego przez gruczoł tarczycowy). Lek podawany jest w postaci tabletek.
Dawka początkowa leku wynosi 10–20 μg/kg m.c. doustnie raz dziennie. Po około 4–6 tygodniach terapii należy ponownie ocenić stan zwierzęcia oraz poziom hormonów tarczycy we krwi. Zależnie od uzyskanych rezultatów dawka leku powinna zostać obniżona bądź zwiększona. Reakcję na leczenie, przejawiającą się zwiększoną aktywnością i poprawą samopoczucia można zaobserwować już po tygodniu. Ustąpienie innych objawów trwa dłużej, zaburzenia dermatologiczne i neurologiczne mogą zaniknąć dopiero po kilku miesiącach.

Po ustąpieniu objawów klinicznych można spróbować ocenić czynność tarczycy. W tym celu należy odstawić leki na minimum 4 tygodnie (najlepiej 6-8) i oznaczyć poziom hormonów tarczycy.

W przypadku nabytej niedoczynności tarczycy należy spodziewać się dobrej reakcji na leczenie i rokowanie w tym wypadku jest dobre.

Większym problemem terapeutycznym może być wrodzona niedoczynność tarczycy, choroba, w przypadku której rokowanie jest ostrożne. Zastosowanie lewotyroksyny w większości przypadków nie daje pożądanych rezultatów.

W przypadku zbyt późno rozpoznanej choroby pozostają trwałe zmiany w układzie mięśniowo-szkieletowym. U wielu kotów z wrodzona niedoczynnością tarczycy, pomimo uzyskania prawidłowego stężenia hormonów tarczycy we krwi, nie udaje się wyeliminować nawracających i opornych na leczenie zaparć. Koty te w końcu poddawane są eutanazji.

Kota z niedoczynnością tarczycy prezentujemy na zdjęciu. Lukrecja – dorosły kot, wrodzona niedoczynność tarczycy, karłowatość.

Pamiętajmy – niedoczynność tarczycy jest spotykana u kotów bardzo rzadko. Wszelkie niepokojące objawy u małych kociąt, powinniśmy zgłaszać lekarzowi weterynarii. Bo najważniejsza jest profilaktyka zdrowotna i wczesna diagnoza. Nie tylko chorób tarczycy.

 

W opracowaniu korzystano z materiałów:

Niedoczynność tarczycy u kotów – Olga Gójska-Zygner, Roman Lechowski; ZW 2011_03  04;

Niedoczynność tarczycy u kotów i psów – www.portalweterynaryjny.pl