18.03.2019

Chaus – kot błotny, który gościł na salonach starożytnego Egiptu

Nikoletta Parchimowicz

Nikoletta Parchimowicz

Ten tekst przeczytasz w 5 minut

Kot błotny chaus to gatunek, który doceniali już starożytni Egipcjanie. Wraz z kotami nubijskimi walczył o miano pradziada dzisiejszych mruczków domowych. Jak dzisiaj wygląda życie tego kota?

chaus

fot. Shutterstock

Chaus to inaczej kot błotny, bagienny lub trzcinowy. Jest drapieżnym ssakiem z rodziny kotowatych, spokrewnionym ze żbikiem. Można go spotkać od dolnego Egiptu po Indie, Nepal, Cejlon i Półwysep Indochiński. Ponieważ zamieszkuje bardzo rozległe terytorium, jego wygląd różni się w poszczególnych miejscach, a nazwa Felis Chaus odnosi się do podgatunku kota błotnego występującego na Kaukazie. W języku angielskim nasz chaus to Jungle Cat.

Także w Europie można spotkać niewielkie populacje kota błotnego, jednak jego liczebność stale spada. Dane z Rosji wskazują, że żyje tu w naturze około 500 zwierząt, bardzo mała populacja utrzymuje się także w Gruzji.

Model z Egiptu

Chaus to jeden z dwóch kotów (obok kota nubijskiego) znanych z egipskich malowideł. Zdaniem części naukowców kot błotny był też modelem dla smukłych i delikatnych posążków Bastet. Również wśród egipskich kocich mumii znaleziono niewielką liczbę mumii kotów tego gatunku. Dzięki temu wiemy, że chaus – kot błotny był znany i towarzyszył domostwom już w starożytnym Egipcie. Wykorzystywano go między innymi do ochrony przed gryzoniami, wężami, do polowania na ptaki, gdyż doskonale skaczą i szybko biegają (nawet 32 km/h). Wierzono także, że jego obecność zapewni domostwu przychylność i błogosławieństwo bogów. Nie wiemy z jakiego powodu Egipcjanie wybrali do udomowienia przedstawicieli tego gatunku, jednak tak właśnie się stało.

Początek dla innych ras

Chaus jest, obok kota nubijskiego, podejrzewany o dorzucenie swoich genów do puli genowej współczesnego kota domowego. Natomiast międzygatunkowe hybrydy kota domowego z kotem błotnym dały początek rasom kotów: chausie, jungle bob – mieszaniec kota błotnego z rasą Pixie Bob, jungle curl i stone cougar. W Polsce od niedawna rozwija się program hodowlany rasy zwanej Jungle (kot z dżungli). Zawiera geny kotów dziko żyjących: kota bengalskiego i błotnego, a także kilku innych, już uznanych ras.

Pływający kot

Chaus to niezły pływak – może przepłynąć nawet 2 km. Potrafi także nurkować i wykorzystuje tę zdolność w celu łapania ryb i ptaków wodnych bądź ucieczki przed zagrożeniem, np. psami, czy ludźmi. Jednak niespecjalnie boi się człowieka i jednocześnie nie stanowi dla niego zagrożenia. Ucieka tylko przed tymi, którzy chcą go skrzywdzić. Jest odważny i często osiedla się w pobliżu ludzkich siedzib. Wskakując do wody, pozbywa się także ze swojego futra niechcianego zapachu.

Troskliwy tata

Jest to jeden z niewielu gatunków kotów, u których samiec opiekuje się młodymi. Nie jest to jednak regułą i zdarza się to o wiele częściej poza warunkami naturalnymi. W niewoli kocury są bardzo opiekuńcze wobec swojego potomstwa, czasami nawet bardziej niż kotki, a już z pewnością w większym stopniu niż kocury innych gatunków kotów. Na wolności również obserwuje się rodziny składającą się z kocura, kotki i młodych.

koty błotne

Mega pazury

Najbardziej charakterystyczną cechą kota z dżungli są równe pazury na przednich i tylnych łapach (w przeciwieństwie do typowych kotów domowych, u których tylne pazury są zwykle dłuższe i mocniejsze niż przednie), które umożliwiają mu sprawne wchodzenie, ale także schodzenie z drzew. I to głową w dół, a wiemy, że nasze mruczki oraz większość dzikich kotów ma z tym problem.

Chaus – charakterystyka

Wygląd:

Jest kotem średniej wielkości. Budową przypomina kota domowego, lecz wyróżnia go maskujące umaszczenie. Przedstawiciele 9 znanych podgatunków (ras geograficznych) różnią się nieco ubarwieniem, długością sierści oraz wielkością. Zazwyczaj jest to kot o płowym (czasem rudawym lub rudobrązowym) ubarwieniu. Ma uszy z krótkimi pędzelkami (jak u rysia). Ogon czarno zakończony, puszysty, z wyraźnymi pierścieniami. Pręgi są najwyraźniejsze na futrach kociąt. Nogi są stosunkowo długie. Samce są wyraźnie większe i cięższe od samic.

Długość ciała 61–85 cm,
Długość ogona 20–31 cm,
Masa ciała dorosłych samców 5,7–12 kg, dorosłych samic 2,6–9 kg,
Wysokość w kłębie to 40-50 cm.

Tryb życia:

Zajmuje różne siedliska, jednak preferuje tereny stepowe, rzeczne i bagienne. Obserwuje się go również w gęstych dżunglach. Czasami spotyka się go w okolicach sztucznych stawów rybnych, zbiorników oraz sztucznie nawadnianych pól. Mimo że chaus potrafi się dostosować do warunków życia na suchym stepie, woli środowiska podmokłe, bagna i łęgi z wysokimi trawami lub trzcinami – stąd nazwa. Może również występować w suchych, otwartych lasach. Jak widać, radzi sobie w różnych terenach, choć unika śniegu. Jest spotykany od poziomu morza aż po wysokość 2400 m n.p.m. w Himalajach. Chaus to terytorialny samotnik, który dziennie pokonuje nawet do 6 km.

Pożywienie:

Żywi się głównie gryzoniami, ale także zającami, płazami, robakami oraz ptakami, wężami, jaszczurkami i rybami. A więc praktycznie wszystkim tym, co uda mu się złapać. Jest bardzo waleczny. Choć specjalizuje się w mniejszych zdobyczach, jest wystarczająco silny, aby upolować również młode świnie, gazele czy koźlęta. Nie gardzi także roślinami. Szczególnie w okresie zimowym zajada się np. owocami, takimi jak oliwki.

kot błotny

Długość życia:

Średnia długość życia kota chaus w niewoli wynosi 15 lat. W naturze żyje zapewne krócej, choć spotykano niegdyś osobniki, który miały aż około 20 lat.

Rozmnażanie:

Dojrzałość płciową chaus osiąga po 1,5-2 latach. Ciąża u samicy trwa około 66 dni, w miocie jest 3-5 młodych. Podczas rui samce wydają charakterystyczny dźwięk podobny do szczekania psa.

Ochrona:

Niestety chaus pada ofiarą kłusowników, którym zależy na jego futrze. W niektórych krajach jest tępiony jak szkodnik z powodu polowania na kury i kaczki. Rejon występowania chausa jest podzielony na miejsca, w których wolno i w których nie wolno na niego polować. I tak, polowanie zabronione jest w Bangladeszu, Chinach, Indiach, Izraelu, Pakistanie, Tadżykistanie, Tajlandii, Turcji, a w reszcie miejsc jest dozwolone bądź status jest niejasny, co oczywiście równa się z dowolnością postępowania. Zagrożeniem jest dla niego również wysuszanie naturalnych podmokłych siedlisk.

Jest gatunkiem rzadkim i zagrożonym w południowo-zachodniej Azji, w Europie, Rosji, na Kaukazie, w Armenii, Azerbejdżanie i Gruzji. Na szczęście, biorąc pod uwagę światową populację, chaus jest zaliczany do kategorii zwierząt o niskim ryzyku wyginięcia.

chaus błotny

Podgatunki:

  • Felis chaus chaus – Iran, Pakistan, Afganistan, środkowa Azja
  • Felis chaus affinis – Wietnam, Laos, Kambodża, Junnan, Himalaje
  • Felis chaus fulvidina – Tajlandia, Mjanma
  • Felis chaus furax – Irak, Syria
  • Felis chaus kelaarti – południowe Indie, Sri Lanka
  • Felis chaus kutas – środkowe Indie Bangladesz
  • Felis chaus maimanah – na południe od rzeki Amu-darii
  • Felis chaus nilotica – Egipt
  • Felis chaus oxiana – południowo-zachodnia Rosja
  • Felis chaus prateri – zachodnie Indie

Choć kota błotnego trudno na pierwszy rzut oka rozróżnić od „zwykłego” mruczka, na naszej szerokości geograficznej próżno szukać tego gatunku poza ogrodami zoologicznymi. Również wieloma swoimi zachowaniami przypomina znanego nam kota domowego (prychanie, znaczenie terenu moczem i zapachami, unikanie konfliktów, polowanie z zaskoczenia). No cóż, to tylko potwierdza tezę, zgodnie z którą chaus błotny jest jego prapradziadem.

Pierwsza publikacja: 25.04.2022

Podziel się tym artykułem:

Nikoletta Parchimowicz
Nikoletta Parchimowicz

Miłośniczka kotów, catsitterka, behawiorystka. Piszę o kotach od wielu lat. O ich naturze uczę się natomiast, odkąd pamiętam. Czuję z kotowatymi niesamowitą więź i porozumienie.

Zobacz powiązane artykuły

19.03.2024

Karakal – dziki drapieżnik czy domowy pupil?

Ten tekst przeczytasz w 4 minuty

Pędzelki na uszach, krótki ogon i zwinne ciało – to cechy dzikiego gatunku kota – karakala. Choć nazywany jest też rysiem stepowym, to wcale nie należy do rzędu rysi, a bliżej mu do złotokota afrykańskiego. Zasięg występowania tego kota obejmuje znaczą część Afryki i rozciąga się przez Azję Mniejszą aż do Indii.

null

undefined

18.03.2024

Jak wysiać trawę dla kota na Wielkanoc? Sprawdź!

Ten tekst przeczytasz w 3 minuty

Powód, dla którego koty tak uwielbiają trawę, nadal pozostaje tajemnicą – możemy się go tylko domyślać. I zadbać o nasze mruczki, przygotowując im smaczną trawę, zwłaszcza na Wielkanoc. Jak wysiać trawę dla kota? Podpowiadamy!

jak wysiać trawę dla kota

undefined

13.03.2024

Dlaczego koci język jest szorstki? Rola tajemniczych wypustek

Ten tekst przeczytasz w 2 minuty

Każdy, kogo kiedykolwiek polizał kot, pamięta na pewno, jak szorstki jest jego język. Dlaczego taki słodkie, miękkie stworzenie ma język jak tarka do warzyw? Sprawdźmy, jakie są tego przyczyny!

dlaczego język kota jest szorstki

undefined

null

Bądź na bieżąco

Zapisz się na newsletter i otrzymuj raz w tygodniu wieści ze świata kotów!

Zapisz się